Festiwal Wiejskich Zespołów Teatralnych ZWYKI odbędzie się w Teatrze Polskim po raz 10. i – tak jak dotychczas – będzie prezentacją najciekawszych widowisk przygotowanych w kończącym się roku. To był czas wychodzenia z covidowego kryzysu, w corocznych sejmikach wiejskich teatrów wystąpiło znowu ponad 40 zespołów, dużo było dobrych przedstawień. Wybrane zostały cztery różne – z różnych regionów, o różnej tematyce, a przecież połączone w sposób naturalny: łączy je idea spajająca wiejskie zespoły, łączy rodowód – wyrastają z autentycznej, rdzennej kultury ludowej, z obrzędów i zwyczajów, z gromadzkiego, wspólnotowego życia. Ten charakter dobrze oddaje nazwa jednego z występujących zespołów – ZAWSZE RAZEM. Na scenie i w życiu.
*
Organizatorami X Festiwalu Wiejskich Teatrów ZWYKI są – Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana, Towarzystwo Kultury Teatralnej, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego
Informacja o programie – widowiska, zespoły
24 listopada 2023, godz. 17:00
Zespół Obrzędowy ZAWSZE RAZEM – Wola Gułowska (pow. łukowski, woj. lubelskie)
Na Świantego Jana
W kręgu trzech pokoleń wykonawców dokonuje się w spektaklu Na Świantego Jana przekaz wiedzy o dorocznym obrzędzie sobótki-kupalnocki. Jest on nasycony realiami etnograficznymi – rymowanymi przysłowiami, wierzeniami z dziedziny magii miłosnej, wspominkami o czarach oraz przywróconymi do życia na scenie pieśniami sobótkowymi.
*
Zespół Obrzędowy ZAWSZE RAZEM istnieje 15 lat, jest wielokrotnym laureatem Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie, wystąpił w V edycji Festiwalu Teatrów Wiejskich ZWYKI, cztery razy prezentował widowisko żniwne na Dożynkach Województwa Lubelskiego. W tym roku uhonorowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej.
Zespół Regionalny PODEGRODZIE – Podegrodzie (pow. nowosądecki, woj. małopolskie)
Zmówiny.
Przedstawienie ma dwie odsłony – odwiedziny oraz zmówiny. Najpierw kawaler zainteresowany ożenkiem, wysyła do rodziców panny młodej swata. Ma on powiadomić o zamiarach kawalera, ale też przekonać o jego rozlicznych zaletach. Potem następują tytułowe zmówiny – spotykają się rodzice panny i kawalera. Rozmowy, poczęstunek, targowanie się, by ustalić „udział” młodego i wiano panny, wnoszone do małżeństwa. Finał pertraktacji potwierdza zaproszenie sąsiadów i przyjaciół, muzyka i tańce.
*
Zespół od blisko 90 lat stanowi chlubę kultury ludowej regionu Lachów Sądeckich. Repertuar –m.in. Wesele podegrodzkie, Wiązowiny, Zielone Świątki, Zwoziny – był prezentowany na scenach blisko 20 państw, nie tylko Europy. Zespół jest laureatem czterech Złotych Ciupag na Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem, austriackiej Europa Preis fur Volkskunst, Nagrody Oskara Kolberga.
25 listopada 2023, godz. 17:00
Zespół Folklorystyczny NARWIANIE z Dobrzyniewa Dużego (pow. białostocki, woj. podlaskie)
Królewna pól
Narwianie przyzwyczaili już widzów do musicalowej formy teatru wiejskiego – do rozmachu, bogatej oprawy muzycznej, dopracowanej formy scenicznej, udziału licznego – tu prawie 70-osobowego – zespołu. W tym widowisku służy to pokazaniu podlaskiego obrzędu obchodzenia pól przez wybieraną co roku królewnę i jej orszak, Wierzono, że jego odczynienie zapewni urodzaj i obfite plony.
Przedstawienie przenosi nas w lata pięćdziesiąte dwudziestego wieku, co daje możliwość pokazania walki o dusze „maluczkich” podejmowanej zarówno przez księdza, jak partyjnego działacza. Wygrywa tradycja, bo jest częścią odwiecznej kultury, wpisanej w krwioobieg wiejskiego bytowania.
*
NARWIANIE to fenomen kultury ludowej na Podlasiu – istnieją prawie 70 lat. Przed dwoma laty przedstawienie Len przyniosło im na 38 Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz zaproszenie do Teatru Polskiego na VIII Festiwal Teatrów Wiejskich ZWYKI. Len oraz najnowszy spektakl Królewna pól w czerwcu zagrali w Operze i Filharmonii Podlaskiej dla 800-osobowej widowni.
Zespół Regionalny CZARDASZ – Niedzica (pow. nowotarski, woj. małopolskie)
Pogrzebowiny
Izba, zasłonięte zegar i lustro, wygaszona kuchnia. Przy stole odmawiająca różaniec kobieta. Cała rodzina poszła odprowadzić w ostatnią drogę ojca. Po ceremonii pogrzebowej przychodzą do domu, gromadzą się przy stole. Odmawiają pożegnalną modlitwę, wodą święconą kropią wszystkie kąty. Poważny, godny nastrój.
Nie na długo. Przychodzi Piotrek, chrześniak zmarłego i dopomina się należnego, bo obiecanego kawałka ziemi. Rodzina nic o tym nie wiedziała, napięcie rośnie, Zapowiadają się kolejne perypetie…
*
Zespół powstał w 1991 roku przy Gminnym Ośrodku Kultury w Łapszach Niżnych, z siedzibą w Niedzicy. Prezentuje kulturę regionu Spisza; dał około 450 występów, blisko 50 za granicą. Wielokrotnie nagradzany za całokształt działań na rzecz ochrony rodzimego dziedzictwa kulturowego oraz poziom prezentowanych widowisk. Uhonorowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej.
Lech Śliwonik